शेती मला खुप आवडते. पावसाळा पडला शेतामध्ये होणारी ती पेरणी त्या तिफणमागे चालणार्‍या बाया, निंदन करतांना म्हटल्या जाणारी ती गाणी, शेतामध्ये बहरलेल आणि डोलणारं हिरवगार पिक, कणसामध्ये भरलेली दाणे आणि ती दाणे टिपुन घेण्यासाठी आलेले पक्षी, पक्ष्यांचा चिवचिवाट, पक्षी हाकलुन लावण्यासाठी शेतात लावलेले बूजगावणे या सर्व गोष्टी मनामध्ये पक्के घर करुन राहीलेले आहेत. धाण्याची कापणी आणि मग घरी भरुन आणलेली पोती, ते सर्व मन मोहरुन टाकणारं वाटतं. आता शेताशी फारसा संबंध येत नसला तरी, माझे आजोबा शेती करायचे . लहाणपणी आजोबाकडे गेलो की, शेतामध्ये जायची . आमचा हट्ट ठरलेला असायचा मग आम्ही सर्व बहिण–भाऊ आजोबांच्या बैलगाडीमध्ये बसुन शेतामध्ये जायचो.
एकदा असाच हट्ट धरुन आजोबा सोबत शेतामध्ये जायला निघालो. जरा सकाळी लवकरच निघालो होतो. आजोबांनी बैलगाडीला बैल जोतले. आम्ही बैलगाडी मध्ये बसलो. आजोबा बैलगाडी हाकलु लागले आणि बैलगाडी शेताच्या दिशेने धावू लागली. बैलगाडीच्या मागे मागे घरचा मोती कुत्रा देखील धावू लागला. आम्ही शेतामध्ये पोहचलो. बैलांनी ती बैलगाडी खेचुन शेतापर्यंत आणली होती आणि आजोबा सतत बैलानी चालाव म्हणुन त्यांना तुतारी टोचत होते.
एकदाची बैलगाडी शेतामध्ये येवून पोहचली. आजोबांनी बैलगाडीचे बैल सोडले. थोडावेळ आम्ही शेतामध्ये बसलो. मुंगाच्या शेंगा तोडल्या. थोड्या भुईमुंगाच्या शेंगाही उपटून सोबत घेतल्या. मग शेतामध्ये कापून ठेवलेले गवताचे भारे आजोबांनी बैलासमोर ठेवले. बैलानी गवत आणि बैलागाडीत सोबत आणलेला थोडा कडबा खाल्ला. आम्ही सोबत शिदोरी आणली होती. आम्ही शिदोरी खाल्ली. मोती कुत्र्याला भाकर देण्यात आली. शेतामधील धाण्याची पोती आजोबांनी गाडी मध्ये टाकली आणि तोवर दुपार झालेली होती. आम्ही घराकडे परत येवू लागलो. उन्ह जरा जास्तच होत उन्हा– तान्हामध्ये ते बैल आमचं आणि त्या पोत्याच वजन घेवुन धावत होते. आजोबा त्यांना हाकलत होते. आणि मोती कुत्र्याकडे बघीतले, तर बैलगाडीच्या खालून मोती कुत्रा चालात होता.
हे सगळं दृष्य, हा सर्व घटनाक्रम आठवतांना वाटतं की, बैल आकाराने मोठा असतो. कष्टाळू असतो. परंतु त्याच्या वाट्याला काय तर ओझे आणि भार! आणि त्या मध्ये कसुर केला तर मार ठेवलेला आणि ऐवढ करुन त्याला खायला काय तर गवत आणि कडबा. याच्या विरुध्द मोती कुत्रा काय करत होता? तर गाडीच्या माग माग चालत होता. उन्ह वाढले म्हणुन बैलगाडीच्या सावलीत चालत होता आणि त्याला मात्र ज्वारी पासुन बनलेली भाकरी!
वस्तुतः ज्वारी पिकवण्यामध्ये कुत्र्याचा कुठलाही वाटा नव्हता. खरा वाटा तर बैलाचा होता परंतु बैलाच्या वाट्याला आला होता तो कडबा आणि मोत्यानं काहीच केलं नव्हतं तरी त्याच्या वाट्याला आली त्या ज्वारी पासुन बनलेली भाकरी!
मला असं वाटत की, आमची व्यवस्था ही असीच! की, जो राबतो त्याच्या वाट्याला निकृष्ट जीवन. अगदी बैलासारखं! आणि जो राबत नाही त्याला मोत्यासारखं जीवन! मोत्यानं कार्यालयाच्या सावलीमध्ये बसुन काम करावे. सर्व सुख त्याच्या वाट्याला आणि अन्नदाता मात्र बैलासारखा शेतामध्ये राबणार. याला न्याय म्हणावे काय?